Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznaje niepłodność za chorobę społeczną z którą na świecie zmaga się 48 milionów par. Opieka nad niepłodnością obejmuje profilaktykę, diagnostykę i leczenie, które nie rzadko bywa bardzo kosztowne. W dzisiejszych czasach dzięki rozwijającej się nauce, zaawansowanym badaniom klinicznym oraz postępowi medycyny pary starające się o dziecko mogą liczyć na skuteczne wsparcie i pomoc w procesie leczenia. Każdy specjalista powinien ocenić kobietę lub parę pod kątem podstawowych kwestii związanych z: owulacją, czynnością jajowodów i plemników, a także pod kątem stylu życia i czynników środowiskowych, które mogą utrudniać reprodukcję. Zanim jednak skorzystamy z profesjonalnego wsparcia i zaawansowanych metod wspomagających zajście w ciążę warto zadbać o kilka czynników.
1. Dieta
Zalecaną dieta jest dieta śródziemnomorska, bogata kwasy tłuszczowe omega-3, które jak dowiedziono poprawiają płodność i wspomagają in vitro. Wykazują również pozytywny wpływ na rozwój zarodka blastocysty (wczesne stadium rozwoju zarodkowego). Kwasy tłuszczowe omega-3 znajdziemy głównie w tłustych rybach, tj. makrela, śledź, sardynki, tuńczyk biały oraz łosoś. Dieta śródziemnomorska obejmuje także produkty pełnoziarniste, warzywa, rośliny strączkowe, owoce, orzechy, nasiona, zioła i przyprawy. Nabiał, drób, pozostałe ryby i owoce morza powinny być spożywane z umiarem. Warto unikać przetworzonego mięsa, które wpływa na obniżenie jakości nasienia. Optymalna dieta poprawia płodność obojga partnerów.
2. Stres
Ostateczna odpowiedź dotycząca wpływu stresu na reprodukcję pozostaje nieznana. Istnieją sprzeczne wyniki badań, których konkluzje wskazują, że negatywny wpływ na zdolności reprodukcyjne par ma stres przewlekły oraz ostry. W tych przypadkach skuteczne są: wsparcie psychologiczne (terapia poznawczo-behawioralna) oraz psychoterapia. Badanie, które zostało przeprowadzone z udziałem 5000 pacjentów z niepłodnością wykazało, że 98% uważało stres emocjonalny za przyczynę lub czynnik niepłodności. Leczenie niepłodności dla pary wiąże się z inwestycją fizyczną, emocjonalną i finansową. Stres oraz czas trwania niepłodności są ze sobą skorelowane. Stres jest głównym powodem, dla którego pacjentki przerywają leczenie bezpłodności. U mężczyzn dotkniętych stresem, który objawia się obniżonym libido i upośledzeniem nasienia, które dodatkowo pogarszają się w miarę utrzymywania się niepłodności. Zalecenie specjalisty o minimalizowaniu czynników stresujących, mimo troski i zaangażowania ze strony ginekologa nie rozwiąże istoty problemu, dlatego warto w takich przypadkach skonsultować się również z psychologiem.
3. Alkohol
Alkohol wpływa negatywnie na płodność zarówno u kobiety jak i u mężczyzny. Dodatkowo nadużywanie napojów wysokoprocentowych może zaburzać produkcję testosteronu, prowadzić do spadku libido, impotencji i pogorszenia jakości nasienia. Badania na temat wpływu alkoholu na zapłodnienie in vitro dowodzą: 13% spadek liczby zaaspirowanych jaj, 2,86-krotny wzrost ryzyka nie zajścia w ciążę oraz 2,21-krotny wzrost ryzyka poronienia. Ograniczenie lub powstrzymanie się od spożycia alkoholu może poprawić wyniki zapłodnienia in vitro.
4. Palenie tytoniu
Szacuje się, że palenie tytoniu przyczynia się w 13% do niepłodności kobiet. Palenie tytoniu na szkodliwy wpływu na wiele aspektów związanych z zapłodnieniem i ciążą:
- wczesna menopauza poprzez przyspieszenie utraty jajeczek,
- wyższe wskaźniki poronień i ciąży pozamacicznej,
- spadek funkcji plemników,
- możliwe genetyczne uszkodzenie komórek jajowych i plemników,
- zmniejszona ilość nasienia u syna z palenia przez matkę.
5. Otyłość i aktywność fizyczna
Dla par starających się o dziecko problematyczne mogą okazać się zarówno nadmierna masa ciała jak i niedowaga. Skuteczną wskazówką jest wartość wskaźnika BMI. Badania sugerują, że kobiety z nadwagą, u których BMI mieściło się w przedziale 25,0–29,9 kg/m2 oraz kobiety z BMI poniżej 20 kg/m2 podobnie zmagały się z wyższym ryzykiem wystąpienia niepłodności związanej z zaburzeniami owulacji. Osoby z otyłością są trzykrotnie bardziej narażone na mniejszą szansa na poczęcie oraz bezpłodność niż kobiety z normalną wagą. Ponad to w czasie ciąży kobiety z otyłością mają trzy do czterech razy wyższe wskaźniki cukrzycy ciążowej oraz stanu przedrzucawkowego. Umiarkowana aktywność fizyczna powinna być częścią stylu życia, natomiast intensywność ćwiczeń musi być dostosowana do stanu zdrowia. U mężczyzn wysiłek fizyczny przyczynił się do poprawy parametrów nasienia oraz testosteronu. U kobiet umiarkowana aktywność fizyczna przyczynia się m.in. do polepszenia regularności cyklu menstruacyjnego. Co istotne ćwiczenia o wysokiej intensywności (u kobiet i u mężczyzn), mogą skutkować obniżeniem parametrów nasienia i poziomu testosteronu (u mężczyzn) oraz hormonu folikulotropowego i lutropiny u kobiet.
Źródła:
- Infertility, World Health Organization (WHO), 2020. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infertility
- National Institute for Clinical Excellence (NICE) Clinical Guideline, 2013. Fertility — assessment and treatment for people with fertility problems http://www.nice.org.uk/guidance/CG156
- Natural Fertility: When Less Can Be More, Mark P. Trolice, MD, Medscape, 2022. https://www.medscape.com/viewarticle/981247?src=WNL_mdplsfeat__mscpedit_obgy&uac=131155EN&spon=16&impID=4711965#vp_1
- Stress and Infertility – Is It a Proven Cause and Effect?, Mark P. Trolice, MD, Medscape, 2022, https://www.medscape.com/viewarticle/969496
- https://www.monz.pl/pdf-73689-10508?filename=Wplyw%20diety%20i%20aktywnosci.pdf
Autor: Patrycja Manowska
